รู้จักกับ “Unsub” เปิดโลกวิชาการไร้กำแพง พร้อมเวิร์กช็อป OpenAlex ที่ NDL ชวนร่วม
ข่าวดีสำหรับคนรักการศึกษาและงานวิชาการ! ในวันที่ 5 กันยายน 2565 ที่ผ่านมา เว็บไซต์ Current Awareness Portal ของห้องสมุดแห่งชาติญี่ปุ่น (NDL) ได้ประกาศข่าวการจัดงานสัมมนาวิชาการที่น่าสนใจยิ่ง พร้อมเวิร์กช็อปปฏิบัติการ ในหัวข้อ “Unsub คืออะไร? – วิกฤตการณ์วารสาร, ข้อตกลงใหญ่ และ Unsub” และ “การใช้งาน OpenAlex” ซึ่งจะจัดขึ้นในวันที่ 9 กันยายน 2565 นี้ในรูปแบบออนไลน์
งานนี้จัดขึ้นโดย ScholAgora ซึ่งเป็นเวทีที่มุ่งเน้นการแลกเปลี่ยนความรู้และประสบการณ์เกี่ยวกับนวัตกรรมในวงการวิชาการ การสัมมนาครั้งนี้มีความสำคัญเป็นพิเศษ เพราะจะพาเราไปทำความรู้จักกับ “Unsub” ซึ่งเป็นคำศัพท์ใหม่ที่กำลังเป็นที่พูดถึงอย่างมากในแวดวงการศึกษาและห้องสมุด โดยเฉพาะอย่างยิ่งเมื่อเชื่อมโยงเข้ากับปรากฏการณ์ “วิกฤตการณ์วารสาร” (Serials Crisis) และ “ข้อตกลงใหญ่” (Big Deal) ที่ส่งผลกระทบต่อการเข้าถึงแหล่งข้อมูลวิชาการทั่วโลก
Unsub: ปลดล็อกการเข้าถึงงานวิชาการ?
“Unsub” ย่อมาจาก “Unsubscribe” หรือ การยกเลิกการสมัครสมาชิก ในบริบทของการศึกษา หมายถึงแนวคิดหรือการเคลื่อนไหวที่ต้องการลดการพึ่งพาโมเดลการสมัครสมาชิกวารสารวิชาการแบบดั้งเดิม ซึ่งมักมีราคาสูงและจำกัดการเข้าถึงเฉพาะสถาบันที่มีกำลังจ่าย
ในอดีต วารสารวิชาการที่เป็นที่ยอมรับมักถูกตีพิมพ์และเผยแพร่ผ่านสำนักพิมพ์ใหญ่ๆ ที่ให้บริการในรูปแบบของการสมัครสมาชิกรายปี แม้ว่าจะเป็นช่องทางหลักในการเผยแพร่ผลงานวิชาการ แต่ก็ก่อให้เกิด “วิกฤตการณ์วารสาร” ขึ้น เนื่องจากค่าสมัครสมาชิกที่สูงขึ้นอย่างต่อเนื่อง ทำให้ห้องสมุดสถาบันต่างๆ โดยเฉพาะในประเทศที่กำลังพัฒนา หรือแม้กระทั่งในสถาบันที่มีงบประมาณจำกัด ประสบปัญหาในการจัดหาวารสารที่จำเป็นต่อการเรียนการสอนและการวิจัย
ต่อมา เกิดแนวคิด “ข้อตกลงใหญ่” (Big Deal) ขึ้น ซึ่งสำนักพิมพ์ใหญ่ๆ เสนอแพ็กเกจการสมัครสมาชิกวารสารจำนวนมากในราคาที่ดูเหมือนคุ้มค่า แต่หลายครั้งก็ยังคงเป็นภาระทางการเงิน และบางครั้งวารสารที่รวมอยู่ในแพ็กเกจก็อาจไม่ใช่ทุกฉบับที่ผู้ใช้จำเป็นต้องเข้าถึงจริงๆ
Unsub จึงเกิดขึ้นมาเป็นทางออกหรืออีกทางเลือกหนึ่ง เพื่อท้าทายโมเดลเหล่านี้ อาจหมายถึงการที่สถาบันการศึกษาร่วมกันยกเลิกการสมัครสมาชิกวารสารจากสำนักพิมพ์บางแห่ง เพื่อกดดันให้เกิดการเปลี่ยนแปลงไปสู่โมเดลการเผยแพร่วิชาการที่เปิดกว้างและเข้าถึงได้ง่ายขึ้น เช่น การเข้าถึงแบบเปิด (Open Access) หรือการสนับสนุนให้นักวิจัยเผยแพร่งานวิชาการของตนเองโดยตรง
เวิร์กช็อป OpenAlex: เครื่องมือทรงพลังสำหรับโลกวิชาการ
นอกจากการทำความเข้าใจแนวคิด Unsub แล้ว สัมมนาครั้งนี้ยังจัดให้มีเวิร์กช็อป “การใช้งาน OpenAlex” ซึ่งเป็นอีกหนึ่งเครื่องมือสำคัญที่จะช่วยให้เราเข้าถึงและสำรวจโลกวิชาการได้อย่างมีประสิทธิภาพ
OpenAlex เป็นฐานข้อมูลบรรณานุกรมที่รวบรวมข้อมูลเกี่ยวกับงานวิชาการ ผลงานตีพิมพ์ นักวิจัย สถาบัน และวารสารต่างๆ ทั่วโลก โดยมีเป้าหมายที่จะเป็นแหล่งข้อมูลวิชาการแบบเปิด (Open Scholarly Knowledge Graph) ที่ทุกคนสามารถเข้าถึงและนำไปใช้ประโยชน์ได้
การเรียนรู้วิธีใช้ OpenAlex จะช่วยให้เราสามารถ:
- ค้นหางานวิจัยที่เกี่ยวข้อง: สามารถค้นหาบทความ หนังสือ และงานวิชาการอื่นๆ ได้อย่างครอบคลุม
- ติดตามผลงานของนักวิจัย: ทราบว่านักวิจัยคนไหนกำลังทำอะไรอยู่ และมีผลงานอะไรบ้าง
- สำรวจความเชื่อมโยงทางวิชาการ: เห็นภาพรวมของสาขาวิชาต่างๆ และความสัมพันธ์ระหว่างงานวิจัย
- วิเคราะห์แนวโน้มงานวิจัย: ทำความเข้าใจทิศทางและพัฒนาการขององค์ความรู้ในสาขาต่างๆ
- สนับสนุนการเข้าถึงแบบเปิด: OpenAlex ยังช่วยในการระบุงานวิชาการที่เผยแพร่แบบเปิด (Open Access) ทำให้เราเข้าถึงข้อมูลได้ง่ายขึ้น
ทำไมเรื่องนี้จึงสำคัญ?
การทำความเข้าใจ Unsub และการเรียนรู้การใช้เครื่องมืออย่าง OpenAlex ไม่ใช่เรื่องไกลตัวสำหรับนักวิชาการ นักวิจัย บรรณารักษ์ นักศึกษา หรือแม้กระทั่งผู้ที่สนใจการพัฒนาองค์ความรู้ เพราะมันสะท้อนถึงการเปลี่ยนแปลงครั้งใหญ่ในวงการวิชาการทั่วโลก ที่กำลังมุ่งหน้าสู่การเข้าถึงข้อมูลที่เท่าเทียมและเปิดกว้างมากขึ้น
การที่ NDL และ ScholAgora ร่วมกันจัดงานนี้ขึ้น ย่อมแสดงให้เห็นถึงความตระหนักถึงความสำคัญของประเด็นเหล่านี้ และเป็นการเปิดโอกาสให้ผู้ที่สนใจได้มาร่วมเรียนรู้ แลกเปลี่ยนความคิดเห็น และเตรียมพร้อมสำหรับอนาคตของการเผยแพร่งานวิชาการ
สำหรับผู้ที่พลาดการเข้าร่วมสัมมนาและเวิร์กช็อปในครั้งนี้ ก็ยังสามารถติดตามข่าวสารและข้อมูลที่เกี่ยวข้องจาก Current Awareness Portal ของ NDL ได้อย่างต่อเนื่อง ซึ่งมักจะมีการนำเสนอข้อมูลที่น่าสนใจเกี่ยวกับการพัฒนาวงการวิชาการและห้องสมุดอยู่เสมอ
【イベント】ScholAgora第10回セミナー「Unsubとは何か～シリアルズ・クライシス、ビッグディール、そしてUnsub～」及びワークショップ「OpenAlexを使う」（9/9・オンライン）
AI ได้ให้ข่าวสารแล้ว
คำถามต่อไปนี้ถูกใช้เพื่อสร้างคำตอบจาก Google Gemini:
เวลา 2025-09-05 03:09 ‘【イベント】ScholAgora第10回セミナー「Unsubとは何か～シリアルズ・クライシス、ビッグディール、そしてUnsub～」及びワークショップ「OpenAlexを使う」（9/9・オンライン）’ ได้รับการเผยแพร่โดย カレントアウェアネス・ポータル กรุณาเขียนบทความโดยละเอียดพร้อมข้อมูลที่เกี่ยวข้องในรูปแบบที่อ่อนโยน กรุณาตอบเป็นภาษาไทยโดยมีบทความเท่านั้น